Władca Pierścieni (ang. The Lord of the Rings) - powieść high fantasy autorstwa angielskiego pisarza J.R.R. Tolkiena, której akcja rozgrywa się w jego fikcyjnym świecie zwanym Śródziemiem. Jest ona kontynuacją innej opowieści tego autora zatytułowanej Hobbit, czyli tam i z powrotem. Została napisana z przerwami między 1937 a 1949 rokiem, także w trakcie trwania II Wojny Światowej. Szybko stała się jedną z najpopularniejszych i najlepiej sprzedających się książek w historii literatury (około 150 milionów sprzedanych egzemplarzy).
Władca Pierścieni często mylnie nazywany jest trylogią, tak naprawdę to powieściowa całość podzielona na sześć ksiąg. Ze względu na swoją dużą objętość został wydany w trzech tomach, głównie pod wpływem nacisków wydawcy. Nie było to jednak oryginalne zamierzenie Tolkiena.
Tytuł utworu nawiązuje do głównego antagonisty w opisanej historii - Ciemnego Władcy Saurona, pana i twórcy zaginionego Jedynego Pierścienia, mającego moc kontrolowania pozostałych Pierścieni Władzy, będących w posiadaniu przedstawicieli trzech ras zamieszkujących Śródziemie i tym samym dającego mu władzę nad całym kontynentem oraz czyniąc go Władcą Pierścieni.
Struktura powieści
- Tom I – Drużyna Pierścienia (ang. The Fellowship of the Ring)
- 1. Powrót cienia (ang. Return of the Shadow)
- 2. Drużyna Pierścienia (ang. The Fellowship of the Ring).
- Tom II – Dwie wieże (ang. The Two Towers)
- 3. Zdrada Isengardu (ang. The Treason of Isengard)
- 4. Podróż do Mordoru (ang. The Journey to Mordor)
- Tom III – Powrót króla (ang. The Return of the King)
- 5. Wojna o Pierścień (ang. The War of the Ring)
- 6. Powrót króla (ang. The Return of the King).
Fabuła
Tysiące lat przed wydarzeniami opisanymi w powieści, Władca Ciemności, Sauron wykuwa Jedyny Pierścień, by mieć władzę nad pozostałymi Pierścieniami Władzy, będącymi w posiadaniu trzech ras Śródziemia: ludzi, elfów i krasnoludów. Po latach ludzie i elfy zawierają Ostatni Sojusz i ruszają na Mordor, by wspólnymi siłami zniszczyć potęgę Nieprzyjaciela. W ostatecznej batalii na stokach Orodruiny przywódca ludzi, Isildur, ojcowskim mieczem odcina Pierścień z palca Saurona i doprowadza do zaniknięcia jego fizycznej potęgi. Omamiony pięknem i siłą klejnotu człowiek nie niszczy go jednak i wkrótce przez zdradziecką naturę skarbu ginie w zasadzce orków. Na skutek tego wydarzenia Pierścień wpada do Anduiny i spoczywa na jej dnie przez następne dwa tysiące lat.
Po tym czasie Pierścień zostaje odnaleziony przez hobbita Deagola i zawłaszczony przez jego przyjaciela Smeagola, który pod wpływem mocy przedmiotu zmienia się w stwora zwanego Gollumem i kryje się w najgłębszych jaskiniach Gór Mglistych, zdala od wszelkiego światła i życia. Na skutek przypadku jaki i woli skarbu, Pierścień opuszcza w końcu Golluma i niespodziewanie trafia w ręce hobbita Bilba Bagginsa z Shire, który trafił do siedziby stwora podczas swojej wędrówki do Ereboru, która należy jednak do innej historii. Po powrocie z wyprawy Bilbo osiada w Shire, a Pierścień pozostaje w jego posiadaniu następne 60 lat. Nieświadomy zagrożenia ściąga na swój spokojny kraik wielkie niebezpieczeństwo...
Drużyna Pierścienia
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/35/Information_icon.svg/16px-Information_icon.svg.png Osobny artykuł: Władca Pierścieni: Drużyna Pierścienia (powieść)
Historia rozpoczyna się od 111. urodzin Bilba, 60 lat po odnalezieniu przez niego Pierścienia. Hobbit za radą czarodzieja Gandalfa zamierza przekazać swój skarb bratankowi Frodowi, by móc w spokoju udać się w swoją ostatnią wyprawę oraz odciażyć się od mocy artefaktu. W końcu, choć niechętnie, hobbit oddaje Pierścień i jego nowym powiernikiem staje się Frodo. Wyczuwający niebezpieczeństwo Gandalf nakazuje nizołkowi ukrycie przedmiotu oraz trzymanie go w tajemnicy, a sam wyjeżdża. Wiele lat później czarodziej wraca do Shire z nowymi wieściami. Wiadomo już o odbudowującej się potędze Nieprzyjaciela na Wschodzie oraz jego wiedzy na temat miejsca, w którym jego dzieło zostało ukryte oraz tego, kto jest jego nowym właścicielem. Frodo za radą czarodzieja wraz z trzema przyjaciółmi Samem, Merrym i Pippinem ucieka z rodzinnego kraju do Rivendell. Po drodze nizołki spotykają wiele niebezpieczeństw i przeciwności. Frodo ścigany przez Upiory Pierścienia zostaje raniony przez nóż Morgulu na Wichorwym Czubie. Ostatecznie wędrowcy docierają do celu, prowadzeni przez tajemniczego Obieżyświata.
W Ostatnim Przyjaznym Domu odbywa się narada, na którą przybywają przedstawiciele wszystkich Wolnych Ludów Śródziemia, by wspólnie ustalić co należy dalej począć z Sauronem i jego klejnotem. W końcu członkowie narady decydują, że Pierścień należy zniszczyć w płomieniach Góry Przeznaczenia. Podjąć tego niemalże niemożliwego decyduje się Frodo. Rada przystaje na to rozwiązanie i formuje się tytułowa Drużyna Pierścienia złożona z czterech hobbitów: Froda, Sama, Merry'ego i Pippina, dwóch ludzi: Aragorna i Boromira z Gondoru, elfa Legolasa z Leśnego Królestwa, krasnoluda Gilmiego z Plemienia Durina oraz Gandalfa. Wkrótce piechurzy wyruszają z misją, kierując się w stronę Mordoru. Pierwszą przeszkodę napotykają, próbując przekroczyć Góry Mgliste, gdzie najpierw przełęcz przez Caradhras okazuje się nie do przebycia, a następnie tracą Gandalfa w potyczce z Balrogiem, przechodząc przez Morię. Zrozpaczeni tą stratą wędrowcy udają się do lasów Lothlorien, by z pomocą Galadrieli i Celeborna ustalić co dalej. W końcu Drużyna wyrusza w dół Anduiny, ścigana przez zastępy Nieprzyjaciela oraz Golluma. Wędrowcy docierają pod wzgórze Amon Hen, gdzie Drużyna Pierścienia dręczona wątpliwościami ostatecznie rozpada się. Boromir bez powodzenia próbuje odebrać Powiernikowi Pierścień, po czym Frodo wraz z Samem samotnie i w tajemnicy przebywają rzekę i kierują się w stronę Mordoru.
Dwie wieże
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/35/Information_icon.svg/16px-Information_icon.svg.png Osobny artykuł: Władca Pierścieni: Dwie wieże (powieść)
Druga część powieści zaczyna się od walki na wzgórzach Amon Hen i śmierci Boromira, chroniącego Merry'ego i Pippina, ostatecznie porwanych przez niespotykany dotąd szczep orków. Po uczczeniu pamięci poległego Gondorczyka, Aragorn, Legolas i Gimli wyruszają w pogoń za pojmanymi towarzyszami, pozostawiając los Pierścienia w rękach Sama i Froda, wedle ich woli.
Główni bohaterowie
Protagoniści
- Frodo Baggins – hobbit z Shire, Powiernik Pierścienia, przyjaciel Sama oraz bratanek Bilba, członek Drużyny Pierścienia,
- Samwise Gamgee – hobbit z Shire, ogrodnik, wierny przyjaciel i towarzysz Froda, członek Drużyny Pierścienia,
- Meriadok Brandybuck (Merry) – hobbit z Shire, kuzyn Pippina, członek Drużyny Pierścienia, przyjaciel entów oraz rycerz Rohanu,
- Peregrin Tuk (Pippin)– hobbit z Shire, kuzyn Merry'ego, członek Drużyny Pierścienia, przyjaciel entów oraz rycerz Gondoru,
- Gandalf – czarodziej, opiekun Shire, przyjaciel Bilba, członek Drużyny Pierścienia i Białej Rady,
- Aragorn – człowiek, Dúnedain, dziedzic Isildura, członek Drużyny Pierścienia, król Zjednoczonego Królestwa,
- Legolas – elf, książę Leśnego Królestwa w Mrocznej Puszczy, syn Thranduila, członek Drużyny Pierścienia i przyjaciel Gimliego,
- Gimli – krasnolud, syn Glóina, członek Drużyny Pierścienia i przyjaciel Legolasa, Przyjaciel Elfów,
- Bilbo Baggins – hobbit z Shire, Powiernik Pierścienia, który przekazał Frodowi, uczestnik Wyprawy do Ereboru, przyjaciel Gandalfa oraz wujek Froda,
- Boromir – człowiek, syn Denethora oraz brat Faramira, rycerz Gondoru oraz członek Drużyny Pierścienia,
- Elrond – półelf, władca Rivendell, członek Ostatniego Sojuszu i uczestnik bitwy na stokach Góry Przeznaczenia, przewodniczący Narady w Rivendell, ojciec Arweny,
- Arwena – elfka, córka Elronda, ukochana Aragorna, dla którego wyrzekła się nieśmiertelności,
- Galadriela – elfka, pani Lothlórien, żona Celeborna, jedna z najstarszych i zarazem najpiękniejszych istot w Śródziemiu,
- Celeborn – elf, władca Lóthlorien, mąż Galadrieli,
Éomer – człowiek, Rohirrim, Trzeci Marszałek Marchii, a następnie król Rohanu, brat Éowyny,
Drzewiec – ent, Pasterz lasu, najstarszy przedstawiciel swojego gatunku, przyjaciel Merry'ego oraz Pippina,
Théoden – człowiek, Rohhirim, król Rohanu, ojciec Théodreda, jego umysł długo był zawładnięty przez Sarumana,
Éowina – Rohirrimka, księżniczka Rohanu, siostra Éomera i siostrzenica króla Théodena, żona Faramira,
- Faramir – człowiek, kapitan Gondoru, syn Denethora i brat Boromira, Namiestnik Gondoru, książę Ithilien oraz mąż Éowyny,
- Denethor – człowiek, Namiestnik Gondoru, ojciec Boromira i Faramira,
Antagoniści
- Sauron – Ciemny Władca, upadły Majar, tytułowy Władca Pierścieni i twórca Jedynego Pierścienia,
Nazgûle – Upiory Pierścienia, niegdyś władcy ludzi, zniewoleni przez Saurona po przyjęciu Pierścieni Władzy, jego najgroźniejsi słudzy,
Czarnoksiężnik z Angmaru – przywódca Nazgûli oraz największy sługa Saurona, wcześniej władca Angmaru,
Gollum – Powiernik Pierścienia, stwór zniewolony przez jego moc, kiedyś hobbit ze Stoorów zwany Smeagolem,
Saruman – czarodziej, władca Isengardu, przewodniczący Białej Rady, a następnie jej zdrajca i sprzymierzeniec Saurona,
Balrog (Zguba Durina) – Majar, sługa Morgotha, ognisty demon z przedwiecznego świata, zamieszkujący podziemia Morii,
Gríma – człowiek, sługa Sarumana oraz nadworny Théodena, zatruwający mu umysł,
Szeloba – Wielka Pajęczyca z Gór Cienia, ostatnia z dzieci Ungolianty, strzegła przejścia do Mordoru w pobliżu Cirith Ungol.
Geneza
Prace nad Władcą Pierścieni Tolkien ropoczął niedługo po napisaniu Hobbita, lecz przed jego ukazaniem się w 1937r. Wkrótce jednak odłożył w czasie rozpoczęty projekt i zajął się gromadzeniem informacji na temat Dawnych Dni. Ze względu na konsultantów i niecierpliwych czytelników wrócił w końcu do pisania powieści, które jednak bardzo rozwlekło się w czasie. Praca nad książką trwała z przerwami aż około 13 lat od 1936 do 1949 roku. Tolkien ujawnił, że w tym czasie miał wiele innych zajęć, które pochłaniały mu czas, stąd powolny proces powstawania, dodatkowo zachwiany wybuchem wojny. Pod koniec 1939r. jeszcze niedokończona była nawet Księga pierwsza. Późną jesienią 1941r. Drużyna była już w Lothlórien i wyruszała w dół Anduiny. W roku następnym naszkicowana została pierwsza wersja Księgi trzeciej, a także pierwszy i trzeci rozdział Księgi piątej opisujące przybycie Gandalfa z Pippinem do Minas Tirith i uruchomienie Wzgórz Sygnałowych Gondoru. Następnie znów wkradł się zastój, a Tolkien jak sam napisał "utknął, zaniknęła wizja, a na rozmyślania nie było czasu". W ciągu roku 1944 "zmusił" się do pracy nad historią podróży Froda do Mordoru, czyli Księgą czwartą. Musiało jednak minąć kolejnych pięć lat zanim książka osiągnęła kształt w jakim została wydana. W tym czasie Tolkien przeredagował napisaną powieść, przy okazji uzupełniając ją brakującymi wątkami. Tekst wielokrotnie własnoręcznie przepisywał na maszynie, twierdząc, że "pomoc zawodowej maszynistki za drogo by kosztowała".
Historia publikacji
Pisaną przez ok. 13 lat (m.in. w czasie II wojny światowej) książkę, wydano w Wielkiej Brytanii w latach 1954-1955.
Przekłady na język polski
- Maria Skibniewska, Warszawa 1961-1963, wyd. Spółdzielnia Wydawnicza "Czytelnik",
- Jerzy Łoziński, Warszawa 1996-1997
- Władca Pierścieni, Warszawa 2001, wyd. Amber: tom I i II (części I - IV) - Maria i Cezary Frąc, wiersze Tadeusz Olszański, tom III - opracowanie przekładu Maria i Cezary Frąc, część V Aleksandra Januszewska, część VI Aleksandra Jagiełowicz, wiersze - Tadeusz Olszański, dodatki Ryszard Derdziński.
Przyjęcie
W połowie lat 60. XX w. Władca Pierścieni stał się fenomenem wydawniczym w krajach anglosaskich, a następnie na całym świecie (w Polsce ukazała się w latach 1961-1963). Książkę przetłumaczono na dziesiątki języków. Jej sukces spowodował gigantyczny rozwój gatunku fantasy, ale mimo tysięcy innych książek Władca Pierścieni wciąż pozostaje najbardziej cenioną pozycją tego gatunku literackiego.
Książka była analizowana przez wielu badaczy, którzy napisali liczne dzieła traktujące o Władcy Pierścieni. Omówienie tego działa zostało zawarte w takich książkach jak: Droga do Śródziemia czy Klucz do Tolkiena.
Adaptacje
Filmy
Władca Pierścieni został przeniesiony na ekran dwa razy. W latach 1977-1979 firma Warner Brothers podjęła próbę ekranizacji książki w postaci filmu animowanego. Podjął się tego znany twórca animacji filmowych Ralph Bakshi, który nakręcił pierwszą część filmu Władca Pierścieni, obejmującą ok. półtora tomu powieści, ale wskutek miernego powodzenia filmu, ekranizacja nie została ukończona.
Największym problemem z ekranizacją filmu było dobre przedstawienie świata opisanego przez Tolkiena. Dopiero pojawienie się rozwiniętej grafiki komputerowej pozwoliło na nakręcenie filmu z prawdziwego zdarzenia.
Po niemalże 20 latach od pierwszej próby przeniesienia dzieła Tolkiena na duży ekran, nowozelandzki reżyser Peter Jackson postanowił zekranizować Władcę Pierścieni po raz drugi. Kolejne części tego trzytomowego dzieła ukazały się w kinach, w około rocznych odstępach, w 2001, 2002 i 2003 roku, bijąc rekordy oglądalności. W 2001 roku (w Polsce w lutym 2002) na ekrany wszedł film Władca Pierścieni. Drużyna Pierścienia. Następna część – Władca Pierścieni. Dwie wieże, ukazała się w 2002 (w Polsce w styczniu 2003). Ostatnia – Władca Pierścieni. Powrót króla, weszła na ekrany 16 grudnia 200] (w Polsce 1 stycznia 2004) i zdobyła 11 statuetek nagród Amerykańskiej Akademii Filmowej, w tym za najlepszy film roku 2003.
Gry
Popularność książki Władca Pierściani oraz jej adaptacji filmowej spowodowała pojawienie się gier wideo, przedstawiających świat Tolkiena. W 1989 roku powstała jedna z pierwszych gier zainspirowanych Władcą Pierścieni, The Crack of Doom. W roku 2002 wydano gry pod tytyłem: "Władca Pierścieni: Drużyna Pierścienia" oraz "Władca Pierścieni: Dwie Wieże". W roku następnym, firma Electronic Arts wydała grę "Władca Pierścieni: Powrót Króla". W latach 2004, 2006 oraz 2009 wydano kolejne gry produkcji EA osadzone w świecie Władcy Pierścieni pod tytułami: "Władca Pierścieni: Bitwa o Śródziemie", "Władca Pierścieni: Bitwa o Śródziemie II", "Władca Pierścieni: Podbój". Natomiast w 2012 roku datę premiery miała gra: "LEGO Władca Pierścieni".
Inne
Powstało także kilka słuchowisk radiowych, opartych o Władcę Pierścieni, wyprodukowanych przez radio BBC.
Zobacz też
- Władca Pierścieni - film animowany z 1978 roku
- Władca Pierścieni - film na podstawie powieści z lat 2001-2003