Trzecia Era

Arda w Trzeciej Erze

Trzecia Era – okres w historii Śródziemia trwający od pierwszego pokonania Saurona oraz śmierci Elendila i Gil-galada do zakończenia Wojny o Pierścień i odejścia na zachód Gandalfa, Elronda, Galadrieli, Bilba oraz Froda (w sumie około 3021 lat). 

Poniższe Kalendarium zostało podzielone na okres do czasu Wojny o Pierścień i samą Wojnę, co pozwoliło wydarzenia Wielkich Lat opatrzyć także datami dziennymi. Datacja według kalendarza Shire'u zaczyna się w roku 1601 TE, kiedy to hobbici otrzymali tę krainę na własność.

Kalendarium 1-3017 TE

Kalendarium lat 1-3017 Trzeciej Ery

Rok Trzeciej Ery	Rok według kalendarza Shire'u	Wydarzenia
1 r.		Isildur obwołuje się królem Arnoru i Królem Wszystkich Dúnedainów, armia Arnoru wraca na północ a Isildur pozostaje w Gondorze, razem ze swymi synami, umacniając granice i porządkując sprawy królestwa.
2 r.		Isildur sadzi Białe Drzewo w Minas Tirith. Isildur wyrusza na północ do Arnoru. Meneldil, syn Anariona, zostaje koronowany na króla Gondoru, Isildur zrzeka się władzy na południu. Bitwa na Polach Gladden, w wyniku której ginie Isildur oraz jego trzej synowie, a Jedyny Pierścień przepada w odmętach Anduiny. Najmłodszy syn Isildura, Valandil, pozostaje w Rivendell na wychowaniu u Elronda, zostaje obwołany królem zarówno Gondoru jak i Arnoru, po mimo tego zatargi między południem a północą nie mają miejsca.
3 r.		Ohtar przynosi Odłamki Narsila do Imladris.
10 r.		Valandil wyrusza do stolicy Arnoru, Annúminas, gdzie zostaje koronowany na króla Arnoru i otrzymuje Berło Annúminas.
48 r.		Rodzi się Eärendil, syn Cemendura, wnuk Meneldila.
87 r.		Rodzi się Eldacar, syn Valandila i następca tronu Arnoru.
109 r.		Elrond poślubia Celebríanę – córkę Celeborna i Galadrieli.
130 r.		Narodziny Elladana i Elrohira, bliźniaczych synów Elronda i Celebríany.
136 r.		Rodzi się Anardil, syn Eärendila, wnuk Cemendura i prawnuk Meneldila.
158 r.		Umiera Meneldil, czwartym królem Gonodru zostaje jego syn, Cemendur.
185 r.		Rodzi się Arantar, syn Eldacara.
222 r.		Rodzi się Ostoher, syn Anardila.
238 r.		Umiera Cemendur, a tron Gondoru po nim obejmuje jego syn Eärendil.
241 r.		Rodzi się Arwena Undómiel, córka Elronda i Celebríany.
249 r.		Po długim panowaniu umiera syn Isildura, Valandil, czwartym królem Arnoru po nim zostaje Eldacar.
490 r.		Pierwsza inwazja Easterlingów.
500 r.		Rómendacil I zwycięża Easterlingów.
541 r.		Romendacil I ginie w boju. Tron obejmuje jego syn Turambar.
640 r.		Narodziny Eärendura z Arnoru.
726 r.		Narodziny Amlaitha z Fornostu.
830 r.		Falastur rozpoczyna dynastię Królów Żeglarzy w Gondorze.
861 r.		Śmierć Eärendura, Królestwo Arnoru rozpada się na Arthedain, Cardolan i Rhudaur.
933 r.		Król Eärnil I zdobywa Umbar, który staje się twierdzą Gondoru.
936 r.		Eärnil I ginie na morzu.
977 r.		Narodziny Atanatara II z Gondoru.
1000 r.		Przybycie Istarich do Śródziemia.
1015 r.		Król Ciryandil ginie podczas oblężenia Umbaru.
1028 r.		Śmierć króla Belega, Mallor zostaje trzecim królem Arthedainu.
1050 r.		Hyarmendacil I podbija Harad. Gondor osiąga szczyt potęgi. Mniej więcej w tym czasie cień okrywa Zielony Las, który ludzie zaczynają nazywać Morczną Puszczą. Harfootowie przybywają do Eriadoru, pierwsze wzmianki o niziołkach.
około 1100 r.		Istari wraz z największymi spośród Eldarów odkrywają, że w Dol Guldur złe siły zbudowały sobie twierdzę; przypuszcza się, że osiadł w niej jeden z Nazgûli.
1149 r.		Początek panowania Atanatara Alcarina.
około 1150 r.		Fallohidzi przybywają do Eriadoru. Stoorowie przez Przełęcz Czerwonego Rogu dostają się do Klina i Dunlandu.
około 1300 r.		Znów mnożą się w Śródziemiu złe stwory. Orkowie z Gór Mglistych napastują krasnoludów. Ponownie ukazują się Nazgûle. Ich wódz przybywa na północ, do Angmaru. Hobbici przenoszą się na wschód, a wielu z nich osiedla się w Bree.
1304 r.		Śmierć króla Calmacila, Rómendacil II zostaje dziewiętnastym królem Gondoru.
1356 r.		Król Argeleb I ginie w wojnie z królestwem Rhudaur. W tym czasie Stoorowie opuszczają Klin i część z nich wraca do Dzikiego Kraju.
1409 r.		Angmar zdobywa Cardolan i Rhudaur.
1432 r.		Śmierć Króla Gondoru Valacara. Początek Waśni Rodzinnej i wojny domowej.
1437 r.		Osgiliath zostaje spalone.
1447 r.		Powrót Eldacara i wypędzenie samozwańca Castamira. Bitwa u Brodu na Erui. Oblężenie Pelargiru.
1448 r.		Buntownicy uciekają i zdobywają Umbar.
1540 r.		Król Aldamir ginie na wojnie z Haradem i Korsarzami z Umbaru.
1551 r.		Hyarmendacil II zwycięża ludzi z Haradu.
1601 r.	1 r.	W Shire osiedlają się hobbici, którzy otrzymują na własność tę krainę od króla Argeleba II. Początek kalendarza Shire'u.
1634 r.	34 r.	Korsarze łupią Pelargir i zabijają króla Minardila.
1636 r.	36 r.	Wielki Mór w Śródziemiu. Śmierć króla Telemnara i jego dzieci. Plaga szerzy się na północ i zachód; wiele okolic Eriadoru pustoszeje. Perianowie utrzymują się w Shire mimo ciężkich strat. W Minas Tirith usycha Białe Drzewo.
1640 r.	40 r.	Król Tarondor przenosi siedzibę Gondoru do Minas Tirith i zasadza tam nowe Białe Drzewo. Osgiliath zaczyna rozsypywać się w gruzy. Straże nie czuwają już na granicach Mordoru.
1810 r.	210 r.	Król Telumehtar odbija Umbar i wypędza Korsarzy.
1856 r.	256 r.	Gondor traci ziemie na wschodzie, Narmacil II ginie na polu bitwy.
1900 r.	300 r.	Calimehtar buduje Białą Wieżę w Minas Tirith.
1940 r.	340 r.	Gondor i Arnor wznawiają łączność i zawierają sojusz. Arvedui zaślubia córkę Ondohera z Gondoru, Fíriel.
1944 r.	344 r.	Ondoher ginie w bitwie. Eärnil II wypiera nieprzyjaciół z południowej części Ithilien. Zwycięża w Bitwie o Obóz i wypędza Woźników na Martwe Bagna. Arvedui zgłasza swe prawa do korony Gondoru.
1945 r.	345 r.	Koronacja Eärnila II.
1974 r.	374 r.	Królestwo Arthedainu zostaje zdobyte przez Angmar.
1975 r.	375 r.	Arvedui tonie w Zatoce Forochel. Giną palantíry z Annúminas i Amon Sûl. Eärnur prowadzi flotę do Lindonu. Klęska Czarnoksiężnika pod Fornostem: ścigany aż do Ettenmoors, opuszcza Północ.
1979 r.	379 r.	Bukka zostaje pierwszym thanem Shire'u.
1980 r.	380 r.	Czarnoksiężnik przybywa do Mordoru i tam gromadzi Nazgûli. Krasnoludowie z Morii budzą Balroga, który zabija Durina VI i zostaje nazwany Zgubą Durina.
1981 r.	381 r.	Ginie Náin I. Krasnoludowie uciekają z Morii. Giną Amroth i Nimrodel. Wielu leśnych elfów z Lothlórien uchodzi na południe.
1999 r.	399 r.	Thráin I przybywa do Ereboru i zakłada tam krasnoludzkie królestwo.
2000 r.	400 r.	Nazgûle z Mordoru atakują i oblegają Minas Ithil.
2002 r.	402 r.	Upadek Minas Ithil. Nieprzyjaciel zdobywa palantír.
2043 r.	443 r.	Eärnur zostaje królem Gondoru. Czarnoksiężnik znieważa go i wyzywa do walki.
2050 r.	450 r.	Powtórne wyzwanie. Eärnur rusza pod Minas Ithil i znika bez wieści. Mardil Voronwë obejmuje rządy jako Namiestnik Gondoru.
2060 r.	460 r.	Wzrost potęgi Dol Guldur. Mędrcy obawiają się, że to Sauron wraca w nowej postaci.
2063 r.	463 r.	Gandalf udaje się do Dol Guldur. Sauron wycofuje się i kryje dalej na wschodzie. Początek Niespokojnego Pokoju. Nazgûle przyczajeni w Minas Morgul nie dają znaków życia.
2210 r.	610 r.	Thorin I opuszcza Erebor wędrując na północ ku Szarym Górom, gdzie skupiają się teraz najliczniej resztki Plemienia Durina.
2340 r.	740 r.	Isumbras I zostaje trzynastym thanem, jest pierwszym na tym urzędzie przedstawicielem rodu Tuków. Oldbukowie zajmują Buckland.
2460 r.	860 r.	Koniec Niespokojnego Pokoju. Sauron ze wzmożonymi siłami wraca do Dol Guldur.
2463 r,	863 r.	Powstaje Biała Rada. Sméagol wchodzi w posiadanie Jedynego Pierścienia
2470 r.	870 r.	Sméagol-Gollum kryje się w Górach Mglistych.
2475 r.	875 r.	Zniszczenie Osgiliath i kamiennego mostu. Pojawienie się Uruków w Śródziemiu.
2509 r.	909 r.	Orkowie z zasadzki napadają na przełęczy Czerwonego Rogu Celebrianę, która tamtędy jechała do Lórien. Porywają ją i ranią zatrutą bronią.
2510 r.	910 r.	Celebriana odpływa za Morze. Orkowie i Easterlingowie napadają na Calenardhon. Eorl Młody zwycięża nad Celebrantem. Założenie Rohanu.
2589 r.	989 r.	Smok zabija Dáina I.
ok. 2670 r.	ok. 1070 r.	Tobold zakłada w Południowej Ćwiartce pierwszą plantację fajkowego ziela. Zaczyna się czas powszechnego szczęścia.
2683 r.	1083 r.	Isengrim II zostaje dziesiątym thanem i rozpoczyna budowę Wielkich Smajalów.
2698 r.	1098 r.	Ecthelion I odbudowuje Białą Wieżę w Minas Tirith.
2758 r.	1158 r.	Wulf I przypuszcza atak na Rohan i zdobywa go wraz z Edoras. Gondor walczy z Korsarzami. Helm Żelaznoręki z Rohanu chroni się w Helmowym Jarze.
2758-59 r,	1158-59 r.	Długa Zima. Ludność Eriadoru i Rohanu ponosi dotkliwe straty. Gandalf spieszy z pomocą mieszkańcom Shire'u.
2759 r.	1159 r.	Śmierć Helma. Fréaláf wypędza Wulfa i daje początek nowej dynastii królów Marchii. Saruman osiedla się w Isengardzie.
2770 r.	1170 r.	Smok Smaug napada na Erebor. Zniszczenie Dale. Thrór ucieka, a z nim Thráin II i Thorin II.
2790 r.	1190 r.	Olbrzymi ork zabija Thróra w Morii. Krasnoludowie przygotowują się do wojny odwetowej. Narodziny Gerontiusa, znanego później pod mianem Starego Tuka.
2793 r.	1193 r.	Początek wojny krasnoludów z orkami.
2807 r.	1207 r.	Rodzi się Mungo Baggins, dziadek Bilba Bagginsa.
2841 r.	1241 r.	Thráin II postanawia udać się do Ereboru, lecz jest tropiony przez sługi Saurona.
2845 r.	1245 r.	Thráin uwięziony w Dol Guldur. Nieprzyjaciel odbiera mu ostatni z Siedmiu Pierścieni.
2850 r.	1250 r.	Gandalf ponownie przybywa do Dol Guldur i przekonuje się, że panuje tam rzeczywiście Sauron, który chce w swym ręku skupić wszystkie Pierścienie, a szczególnie poszukuje Jedynego Pierścienia i zbiera wiadomości o spadkobiercy Isildura. Gandalf spotyka się z Thráinem, który oddaje mu klucz do tajemnych drzwi Ereboru. Thráin umiera w Dol Guldur.
2851 r.	1251 r.	Zebranie Białej Rady. Gandalf nakłania do wyprawy na Dol Guldur, lecz przeważa zdanie Sarumana. Saruman rozpoczyna poszukiwania Jedynego Pierścienia w okolicy pól Gladden.
2852 r.	1252 r,	Śmierć Belecthora II, króla Gondoru. Białe Drzewo usycha; ponieważ w Gondorze nie ma nowego nasienia, martwy pień pozostaje na miejscu.
2885 r.	1285 r.	Podburzeni przez wysłańców Saurona Haradrimowie przeprawiają się przez Poros i napadają na Gondor. Synowie króla Rohanu, Folkwina, giną w obronie Gondoru.
2890 r.	1290 r.	Narodziny Bilba w Shire.
2900 r.	1300 r.	Umiera Mungo Baggins.
2907 r.	1307 r.	Narodziny Gilraeny, matki Aragorna II.
2911 r.	1311 r.	Sroga Zima. Baranduina i inne rzeki skute lodem. Białe Wilki napadają z północy na Eriador.
2929 r.	1329 r.	Arathorn II, syn Aradora, wodza Dúnedainów, zaślubia Gilraenę.
2930 r.	1330 r.	Arador ginie zabity przez trolle. W Minas Tirith narodziny Denethora II, syna Ectheliona II.
2931 r.	1331 r.	Narodziny Aragorna II Elessara.
2933 r.	1333 r.	Śmierć Arathorna II. Gilraena przenosi się z synem do Imladris. Elrond zastępuje mu ojca i nadaje mu imię Estel (Nadzieja); prawda o pochodzeniu Aragorna trzymana jest w tajemnicy.
2939 r.	1339 r.	Saruman odkrywa, że słudzy Saurona przeszukują Anduinę w okolicy Pól Gladden, a więc że Sauron wie o losie Isildura. Saruman, zaniepokojony, nie dzieli się jednak tymi wiadomościami z Białą Radą.
2941 r.	1340 r.	Kompania Thorina wyrusza aby odbić Erebor. Bilbo odnajduje Jedyny Pierścień w Jaskini Golluma. Smaug zabity przez Barda. Podczas Bitwy Pięciu Armii ginie Thorin, Dáin II Żelazna Stopa zostaje nowym Królem Pod Górą. Na posiedzeniu Białej Rady zapada decyzja o ataku na Dol Guldur.
2942 r.	1342 r.	Bilbo wraca do Shire'u z Pierścieniem. Sauron potajemnie wraca do Mordoru.
2944 r.	1344 r.	Bard odbudowuje Dal i zostaje królem. Gollum opuszcza Góry i udaje się na poszukiwanie „złodzieja”, który zabrał Pierścień.
2948 r.	1348 r.	Narodziny Théodena, syna Thengla, króla Rohanu.
2951 r.	1351 r.	Sauron występuje jawnie i gromadzi siły w Mordorze. Zaczyna odbudowę Barad-dûr. Sauron wysyła Nazgûle, żeby zajęły znowu Dol Guldur. Gollum wędruje do Mordoru. Elrond wyjawia Estelowi jego prawdziwe imię i dziedzictwo, oddaje mu szczątki Narsila. Arwena po powrocie z Lórien spotyka Aragorna w lesie Imladris. Aragorn rusza na pustkowia.
2953 r.	1353 r.	Ostatnie spotkanie Białej Rady. Debata o Pierścieniach. Saruman kłamliwie zapewnia, że Jedyny Pierścień spłynął Anduiną do Morza. Saruman wycofuje się do Isengardu, obejmuje go na własność i umacnia. Zazdrosny o Gandalfa i bojąc się go, szpieguje jego posunięcia; zauważa, że Gandalf interesuje się Shire'em. Wkrótce nasyła swoich szpiegów do Bree i do Południowej Ćwiartki.
2954 r.	1354 r.	Góra Przeznaczenia znów wybucha ogniem. Ostatni mieszkańcy Ithilien uchodzą za Anduinę.
2956 r.	1356 r.	Aragorn poznaje Gandalfa i zaprzyjaźnia się z nim.
2968 r.	1368 r.	Rodzi się Frodo Baggins.
2977 r.	1377 r.	Bain, syn Barda, zostaje królem Dale.
2978 r.	1378 r.	Narodziny Boromira, syna Denethora II.
2980 r.	1380 r.	Aragorn odwiedza Lórien i spotyka Arwenę Undómiel; ofiarowuje jej pierścień Barahira; na wzgórzu Cerin Amroth wymieniają przyrzeczenie wierności. Mniej więcej w tym czasie Gollum dociera do granic Mordoru i spotkawszy Szelobę zostaje jej sługą. Théoden zostaje siedemnastym Królem Rohanu.
2983 r.	1383 r.	Narodziny Faramira, syna Denethora. Narodziny Sama.
2984 r.	1384 r.	Śmierć Ectheliona II. Denethor II zostaje dwudziestym szóstym Namiestnikiem Gondoru.
2989 r.	1389 r.	Grupa krasnoludów pod wodzą Balina próbuje zasiedlić Morię. Frodo Baggins przechodzi pod opiekę Bilba Bagginsa, który ustanawia go swoim dziedzicem.
2991 r.	1391 r.	Narodziny Éomera, syna Éomunda, w Rohanie.
2994 r.	1394 r.	Śmierć krasnoludów próbujących zasiedlić Morię.
2995 r.	1395 r.	Narodziny siostry Éomera, Éowiny.
około 3000 r.	około 1400 r.	Cień Mordoru rozszerza się; Saruman odważa się użyć palantíru Orthanku i zostaje usidlony przez Saurona, który rozporządza palantírem z Minas Ithil. Saruman zdradza Białą Radę, staje się szpiegiem Saurona. Donosi mu, że Strażnicy czuwają szczególnie nad Shire'em.
3001 r.	1401 r.	Pożegnalne przyjęcie u Bilba. Gandalf nabiera podejrzeń, że pierścień Bilba jest poszukiwanym Jedynym Pierścieniem. Podwojenie czujności wokół Shire'u. Gandalf szuka wieści o Gollumie i wzywa na pomoc Aragorna.
3002 r.	1402 r.	Bilbo odwiedza Elronda i osiada w Rivendełl.
3004 r.	1404 r.	Gandalf odwiedza Froda w Shire i odtąd powtarza często swe wizyty przez cztery następne lata.
3007 r.	1407 r.	Brand, syn Baina, zostaje królem Dal. Śmierć Gilraeny.
3008 r.	1408 r.	Jesienią Gandalf po raz ostatni odwiedza Froda.
3009 r.	1409 r.	Gandalf i Aragorn wznawiają poszukiwania Golluma i w ciągu ośmiu lat tropią go w dolinach Anduiny, w Mrocznej Puszczy, w Rhovanionie i na pograniczu Mordoru. W tym samym czasie Gollum ośmiela się zapuścić do Mordoru i wpada w ręce Saurona. Elrond posyła po Arwenę, która wraca do Imladris; góry i kraje położone na wschód od nich stają się niebezpieczne.
3017 r.	1417 r.	Gollum zostaje wypuszczony z Mordoru. Aragorn spotyka go na Martwych Bagnach i odprowadza do Mrocznej Puszczy, powierzając pieczy Thranduila. Gandalf odwiedza Minas Tirith i odczytuje stare dokumenty Isildura.

Kreacja w adaptacjach

Książki

• Hobbit, czyli tam i z powrotem,
• Władca Pierścieni trzy tomy: Drużyna Pierścienia, Dwie wieże, Powrót króla,
• Silmarillion: Pierścienie Władzy i Trzecia Era

Filmy

• Hobbit: Niezwykła podróż,
• Hobbit: Pustkowie Smauga,
• Hobbit: Bitwa Pięciu Armii,
• Władca Pierścieni: Drużyna Pierścienia,
• Władca Pierścieni: Dwie Wieże,
• Władca Pierścieni: Powrót Króla,
• Zrodzony z nadziei,
• Polowanie na Golluma,
• Halifirien

Gry

• Guardians of Middle-Earth,
• Lord of the Rings Total War,
• War in Middle-Earth,
• The Shadows of Mordor,
• Bitwa o Śródziemie II,
• Władca Pierścieni: Bitwa o Śródziemie - Król Nazgûli,
• Władca Pierścieni: Wojna na Północy,
• LEGO Władca Pierścieni,
• LEGO The Hobbit,
• Third Age: Total War,
• Władca Pierścieni: Powrót Króla,
• Śródziemie: Cień Mordoru,
• Władca Pierścieni: Podbój,
• Śródziemie: Cień Wojny