Jest to słownik quenyi - języka Elfów Wysokiego Rodu.
Wymowa
Oprócz normalnych samogłosek istnieją samogłoski długie zapisywane z akcentem á é .... Samogłoski z kropeczkami ä ë ... wymawiamy normalnie. (Zostały wprowadzone ze względu na Anglików którzy skracają samogłoski na końcu słów lub stosują dyftongi). Samogłoski podwójne krótkie bez znaków łączy się np oi wymawia się jak oj, a ou jak oł.
Litera c zawsze czytana jest jak k. Litera h w zbitkach jest niema oprócz th które wymawiane jest jak w angielskim think. Nieme h jest także w hl i hr ( początkowo wymawiano je jak l i r bezdźwięczne, szeptane). Litera w jest czytana jak ł, w przypadku hw można ją poprzedzić krótkim przydechem. Zbitka hy czytana jest miękko jak chi. Qu czytamy jak kł. Litera ñ jest wymawiana jak normalne n zachowując pisownię archaiczną czytaną dawniej tylnojęzykowo (jak ng). Taki dźwięk czyta się dalej w nc ng nq. Jeśli jednak ng jest w środku wyrazu trzeba czytać wyraźnie oddzielnie. V czytamy jak w.
Akcent słów dłuższych stawia się zazwyczaj na drugiej sylabie od końca chyba że jest to pojedyncza samogłoska krótka z pojedynczą spółgłoską, wtedy akcent przechodzi na trzecią od końca (np. vestalë). Samogłoski podwójne traktuje się jak jedną długa. Szybka mowa uznawana jest przez elfy za wybitną.
Spis słów
A
- á (wariant a), partykuła rozkazująca; łączy się z formą czasownika podobną do bezokolicznika (np. á carë! "zrób!")
- aelin, rzecz. "staw, jeziero"
- aina, przym. "święty"
- airita-, czas. "święcić" (czas przeszły airitánë)
- aiwë, rzecz. "ptak" (oznacza przede wszystkim małe ptaki)
- alassë, rzecz. "radość"
- alcar, rzecz. "chwała"
- alda, rzecz. "drzewo"
- alta, przym. "wielki" (= duży, odnosi się tylko do wielkości fizycznej)
- alya, przym. "bogaty"
- Ambar, rzecz. "świat" (najwyraźniej traktowany jako nazwa własna)
- ambo, rzecz. "wzgórze"
- an, spój. i przyim. "dla, gdyż" (w tym kursie tylko w drugim znaczeniu)
- an-, przedrostek stopnia najwyższego
- Anar, rzecz. "Słońce" (najwyraźniej traktowane jako nazwa własna)
- ando, rzecz. "brama"
- ango (angu-), rzecz. "wąż"
- anna, rzecz. "dar"
- anta- czas. "dawać", nieregularny czas przeszły ánë (chociaż regularna forma ?antanë być może jest również dozwolona)
- anto, rzecz. "usta"
- anwa, przym. "rzeczywisty, konkretny, właściwy"
- apa, przyim. "po"
- ar, spój. "i"
- aran, rzecz. "król"
- arwa, przym. "posiadający", "kontrolujący", "mający", łączy się z dopełniaczem
- Atan, rzecz. "Człowiek"
- atta, licz. główny "dwa"; attëa, licz. porządkowy "drugi" (zastępujące wcześniejsze tatya, atya)
- aurë, rzecz. "dzień" (okres światła słonecznego, nie 24-godzinna doba)
- auta- "opuścić, odejść", czas przeszły oantë a perfekt oantië jeśli chodzi o fizyczne opuszczenie jednego miejsca i przejście do innego ale czas przeszły vánë i perfekt avánier przy znikaniu albo umieraniu.
- áva "nie!", partykuła rozkazująca á + przeczenie -va; forma áva łączy się z formą czasownika podobną do bezokolicznika i oznacza rozkaz przeczący (np. áva carë "nie rób [tego]!"
C
- cainen, licz. główny "dziesięć"
- caita-, czas. "leżeć"
- cala, rzecz. "światło"
- calima, przym. "jasny"
- canta, licz. główny "cztery"; cantëa, licz. porządkowy "czwarty"
- cap-, czas. "skakać"
- car-, czas. "robić"
- carnë, przym. "czerwony" (również forma czasu przeszłego czasownika car-)
- cen- czas. "widzieć"
- cenda-, czas. "czytać"
- cilya, rzecz. "rozpadlina, wąwóz"
- cirya, rzecz. "statek"
- coa, rzecz. "dom"
E
- ëa, czas. "jest" = "istnieje", czas przeszły engë, czas przyszły być może euva
- ehtë (być może z rdzeniem ehti-), rzecz. "włócznia"
- Elda, rzecz. "Elf"
- elen, rzecz. "gwiazda"
- elmë, zaim. emfatyczny "my", wyłączny. (Forma elmë nie jest potwierdzona w opublikowanych materiałach, lecz wywiedziona od odpowiadającej końcówki -lmë. Potwierdzony zaimek emfatyczny dla wyłącznego "my" brzmi emmë, lecz zawierające go teksty zostały napisane zanim Tolkien zmienił zdanie w sprawie tej końcówki z -mmë to -lmë.)
- elyë, zaim. emfatyczny. "ty"
- elvë, zaim. emfatyczny. "my", włączny. (Forma elvë nie jest potwierdzona w opublikowanych materiałach, lecz wywiedziona od odpowiadającej końcówki -lvë.)
- en, przysł. "chwała"
- engë, patrz ëa
- engwë, rzecz. "rzecz"
- enquë, licz. główny "sześć"; enquëa, licz. porządkowy "szósty"
- enta, zaim. wskazujący "tamten [ów]" (w odniesieniu do jakiegoś przyszłego momentu)
- envinyata-, czas. "odnawiać"
- equë, czas. "mówi, powiedział(a)" (bezczasowy czasownik wprowadzający cytaty)
- et, przyim. "poza, naprzód" (w połączeniu z ablativusem: "na zewnątrz")
- euva, patrz ëa
F
- farya-, czas. "wystarczać", czas przeszły farnë
- fëa-, rzecz. ''duch, dusza''
- fir-, czas. "umierać, wygasać"
- firin, przym. "martwy" (nie mylić z firin "umieram", 1. osobą aorystu czasownika fir-)
- Formen, rzecz. "północ" (strona świata, najwyraźniej traktowana jako nazwa własna)
- forya, przym. "prawy" (kierunek)
H
- haira, przym. "daleki, odległy"
- halla, przym. "wysoki"
- harma, rzecz. "skarb"
- harna-, czas. "ranić"
- harya-, czas. "posiadać, mieć"
- hen (hend-), rzecz. "oko"
- heru, rzecz. "władca"
- hir-, czas. "znajdować"
- hlar-, czas. "słyszeć"
- hosta-, czas. "zbierać, gromadzić"
- hrávë, rzecz. "ciało (substancja)"
- hrívë, rzecz. "zima"
- hroa, rzecz. "ciało"
- Hyarmen, rzecz. "południe" (strona świata, najwyraźniej traktowane jako nazwa własna)
- hyarya, przym. "lewy"
I
- i, 1) rodzajnik określony (ang. "the"); 2) zaim. względny "który"
- ilya, rzecz./przym. "wszystko, każdy". Przed rzeczownikiem w lp oznacza "każdy", np. ilya Elda "każdy Elf", natomiast występujące samo znaczy raczej "wszystko". Przed rzeczownikiem w lm ilya oznacza również "wszystkie"; w tym przypadku odmienia się jak przymiotnik, przyjmując formę ilyë, lm. ilyë tier "wszystkie ścieżki" (Namárië)
- imbë, przyim. "pomiędzy"
- inyë, zaim. emfatyczny "ja"
- írë, spój. "kiedy" (nie partykuła pytająca)
- Isil, rzecz. "księżyc" (najwyraźniej traktowany jak nazwa własna)
- ista-, czas. "wiedzieć", nieregularny czas przeszły sintë. Przed bezokolicznikiem czasownik ten może być używany jako "umieć"
K
- kaime, "mieszkanie", "dom"
- kasientule, "z nałożonym hełmem"
- kaune, "grób"
- kaure, "strach"
- koite, "coś żywego", "zwierzę", "stworzenie"
- kulusta, "złota moneta"
L
- lá, 1) przeczenie "nie", 2) przyim. "poza", używany również w porównaniach
- laita-, czas. "błogosławić, chwalić"
- lala-, czas. "śmiać się"
- laman (lamn-), rzecz. "zwierzę" (forma rdzenia może również brzmieć po prostu laman-)
- lambë "język" (= mowa; "język" jako część ciała to lamba)
- lanta-, czas. "upadać, spadać"
- le, zaim. niezależny "wy", prawdopodobnie w tej samej formie używany jako dopełnienie. (w niektórych wersjach quenyi, le stanowi zarówno pojedyncze "ty", jak i mnogie "wy", ale Tolkien mógł wprowadzić też lye jako osobną formę pojedynczą, pozostawiając le jedynie w formie mnogiej.)
- lelya-, czas. "iść, podążać, podróżować", nieregularny czas przeszły lendë, perfekt [e]lendië
- lempë, licz. główny "pięć"; lempëa, licz. porządkowy "piąty"
- lendë, forma czasu przeszłego od lelya
- lerta-, czas. "móc" w znaczeniu "mieć pozwolenie"
- lerya-, czas. "uwolnić, puścić"
- lië, rzecz. "lud" (grupa etniczna lub rasa)
- limpë, rzecz. "wino" (w świecie Tolkiena również pewien specjalny napój Elfów lub Valar)
- linda-, czas. "śpiewać"
- linta, przym. "szybki" (potwierdzony tylko w formie mnogiej: lintë)
- lómë (lómi-), rzecz. "noc"
M
- ma, potencjalna partykuła pytająca
- má, rzecz. "dłoń"
- macil, rzecz. "miecz"
- mahta-, czas. "walczyć"
- mal, spój. "ale"
- mallë, rzecz. "droga, ulica"
- malta, rzecz. "złoto"
- man, zaim. pytający "kto?"
- mana, zaim. pytający "co?" (według jednej interpretacji zdania, w którym się pojawia)
- manen, zaim. pytający "jak?"
- mapa-, czas. "chwytać, łapać"
- mar-, czas. "mieszkać"; "żyć" gdzieś w znaczeniu zamieszkiwania
- mára, przym. "dobry" (w znaczeniu "użyteczny", nie jako ocena moralna)
- mat-, czas. "jeść"
- me, zaim. niezależny "my" (wyłączny, por. końcówkę -lmë), prawdopodobnie ta sama forma używana jest jako dopełnienie "nas". Często występuje z końcówkami przypadków (np. celownik men "nam").
- mel-, czas. "kochać" (jak przyjaciel)
- Menel, rzecz. "firmament, niebo, niebiosa" (najwyraźniej traktowane jako nazwa własna)
- menta-, czas. "wysyłać"
- mer-, czas. "życzyć sobie, chcieć"
- metya-, czas. "zakończyć (coś)"
- mindon, rzecz. "(wielka) wieża"
- minë, licz. główny "jeden"; minya, licz. porządkowy "pierwszy"
- minquë, licz. główny "jedenaście"
- minya, licz. porządkowy "pierwszy" (por. minë)
- mir, przyim. "do (wnętrza)"
- mól, rzecz. "niewolnik"
- morë, przym. "czarny"
- mornië, rzecz. "ciemność"
- muilë, rzecz. "tajność"
N
- ná, czas. "jest" (nar "są"), czas przyszły nauva "będzie"; patrz również né.
- namárië, "żegnaj", "bądź zdrów" (zob. Namárië)
- namba, rzecz. "młot"
- Nauco, rzecz. "Krasnolud"
- nauva, patrz ná
- né sugerowana forma przeszła ná "jest", zatem "był"
- nehte, przym. "wąski"
- neldë, liczebnik główny "trzy"; nelya (później również neldëa), licz. porządkowy "trzeci"
- nér (ner-), rzecz. "mężczyzna" (osobnik męski rasy rozumnej)
- nertë, licz. główny "dziewięć"; nertëa, licz. porządkowy "dziewiąty"
- ni, zaim. niezależny "ja", często występujący z końcówkami przypadków (np. celownik nin "mi"). Forma dopełnieniowa nye "mnie"
- nilmë, rzecz. "przyjaźń"
- ninquë, przym. "biały"
- nís (niss-) "kobieta" (osobnik żeński rasy rozumnej)
- noa, rzecz. "pomysł, idea"
- nómë, rzecz. "miejsce"
- nórë, rzecz. "kraj" (związany z konkretnym ludem)
- nu, przyim. "pod"
- nulda, przym. "tajny"
- Númen, rzecz. "zachód" (strona świata, najwyraźniej traktowany jako nazwa własna)
- núra, przym. "głęboki"
- nurta-, czas. "kryć"
- nye, zaimek w dopełnieniu. "mnie" (por. ni)
O
- oantë, oantië, formy czasu przeszłego i perfektu od auta
- ohtar, rzecz. "wojownik"
- óla-, czas. bezosobowy "śnić się"
- ondo, rzecz. "kamień" (jako materiał lub przedmiot)
- or- (także ora-), czas. bezosobowy "skłaniać, pobudzać" (używany z celownikiem by wyrazić "[ktoś] jest skłaniany [do zrobienia czegoś]").
- or, przyim. "nad, ponad"
- oron (oront-), rzecz. "góra"
- orta-, czas. "wznosić się", również jako czasownik przechodni: "wznosić, podnosić"
- osto, rzecz. "(ufortyfikowane) miasto" (to słowo może oznaczać również fortecę)
- otso, licz. główny "siedem"; otsëa, licz. porządkowy "siódmy"
Q
- qalma, "śmiertelny"
- queluma, "źródło", "coś oryginalnego"
- quimea, "kobiecy"
P
- palu-, czas. "rozciągać się"
- parma, rzecz. "książka"
- pé, rzecz. "warga", mianownik liczby podwójnej peu
- pella, postpozycja "poza"
- pol- "być (fizycznie) zdolnym do czegoś", normalnie tłumaczone jako "móc" (jeśli chodzi o zdolność fizyczną: nie "móc" w znaczeniu "mieć pozwolenie", co brzmiałoby raczej lerta-)
- polda, przym. "(fizycznie) silny, krzepki"
- pusta-, czas. "kończyć (się)"
- quainëa, licz. porządkowy "dziesiąty" (według pewnego późnego źródła; sugeruje inne słowo niż cainen jako liczebnik "dziesięć")
- quen, zaim. nieokreślony "ktoś"
- quet-, czas. "mówić"
R
- rá (ráv-), rzecz. "lew"
- rac-, czas. "łamać"
- ramba, rzecz. "mur"
- ranco (rancu-), rzecz. "ręka"
- rassë "róg" (szczególnie żyjącego zwierzęcia, ale używany również w odniesieniu do gór)
- rasta, licz. główny "dwanaście" (stworzony na podstawie rdzenia RÁSAT, który został podany osobno, bez jakichkolwiek form pochodnych)
- rimba, przym. "liczny" (w tym kursie tłumaczony "wiele", gdy pojawia się w formie mnogiej rimbë w połączeniu z rzeczownikiem w liczbie mnogiej)
- rist, rzecz. ''rąbać, ciąć''
- rocco, rzecz. "koń" (szybki koń wierzchowy)
- roita-, czas. "ścigać"
- Rómen, rzecz. "wschód" (strona świata, najwyraźniej traktowana jako nazwa własna)
- roquen, rzecz. "rycerz"
- ruc- czas. "czuć strach lub przerażenie", również stosowane jako "bać się" i wtedy używane w zwrocie "od" obiektu wypełniającego strachem (prawdopodobnie znaczy to, że dopełnienie powinno występować w ablativusie)
- ruhta-, czas. "przerażać, straszyć"
S
- sa, partykuła "że" wprowadzająca zdania podrzędne (według nieco wątpliwego źródła)
- saila, przym. "mądry"
- sambë, rzecz. "pokój, pomieszczenie"
- sangwa, rzecz. "trucizna"
- sar (sard-), rzecz. "(mały) kamień"
- seldo, rzecz. ?"chłopiec" (Tolkien nie podał tu dokładnego tłumaczenia, lecz słowo to cytowane jest przy dyskusji nad quenejskimi słowami oznaczającymi "dziecko", a seldo zdaje się być formą męską
- seler (sell-), rzecz. "siostra"
- sérë, rzecz. "pokój" (w znaczeniu "brak wojny")
- sil-, czas. "świecić" (białym lub srebrnym światłem)
- sina, zaim. wskazujący "ten"
- sinomë, przysł. "w tym miejscu" lub prosto "tutaj"
- sírë, rzecz. "rzeka"
- suc-, czas. "pić"
T
- ta, zaim. niezależny "to" albo "tamto" prawdopodobnie w tej samej formie używany jako dopełnienie; allativus tanna może być używany jako "w tamtym kierunku". (W innej wersji quenyi, ta oznacza "one, ich" w odniesieniu do rzeczy nieożywionych. Porównaj te.)
- talan (talam-), rzecz. "podłoga"
- tana, zaim. wskazujący "tamto"
- tári, rzecz. "królowa"
- tasar, rzecz. "wierzba"
- tatya, (archaiczny) licz. porządkowy "drugi" (w pewnym późniejszym źródle Tolkien napisał, że Elfowie zastąpili w końcu tatya słowem attëa, por. atta "dwa")
- taura, przym. "potężny"
- te, zaim. niezależny "ich" (według jednego źródła odnosi się tylko do osób; porównaj ta).
- tec-, czas. ""pisać
- telda, przym. "ostatni"
- tenna, przyim. "aż, dopóki"
- ter, przyim. "przez"
- tir-, czas. "obserwować, pilnować"
- tiuca, przym. "gruby"
- tolto, licz. główny "osiem"; toltëa, licz. porządkowy "ósmy"
- toron (torn-), rzecz. "brat"
- tul-, czas. "przychodzić"
- tulta-, czas. "przyzywać"
- tur-, czas. "kierować, kontrolować, dzierżyć"
- tye, zaim. niezależny w dopełnieniu "ty", "ciebie" (forma zażyła)
U
- ú, przyim. "bez" (zazwyczaj łączy się z dopełniaczem)
- ulya-, czas. "lać (się)" (czas przeszły przechodni ulyanë, nieprzechodni ullë)
- um-, czas. przeczący "nie robić" albo "nie być", czas przeszły úmë, czas przyszły úva
- úmëa, przym. "zły"
- urco (urcu-), rzecz. "straszydło" (w świecie Tolkiena również "Ork")
- úva, czas przyszły czasownika przeczącego (patrz um-)
V
- vánë, czas przeszły od auta
- vanwa nazywany jest "imiesłowem biernym" od auta-, lecz jest tak nieregularny, że równie dobrze można go traktować jako niezależny przymiotnik; oznacza "miniony, przeszły"
- vanya, przym. "piękny, ładny"
- varya-, czas. "chronić"
- ve, przyim. "jak"
- vendë, rzecz. "panna"
- veru, rzecz. w liczbie podwójnej "(żonata) para, mąż i żona, małżonkowie"
- verya-, czas. "odważyć się"
- Voronwë, rzecz. "lojalność"
Y
- ya, zaim. względny "który", często otrzymuje końcówki przypadków; jako zaimek względny wymienny z i
- yá, postpozycja (?) "(ileś czasu) temu" (polski odpowiednik jest w każdym razie postpozycją)
- yal, rzecz. "wezwanie"
- yána, rzecz. "święte miejsce, sanktuarium"
- yana, zaim. wskazujący "tamten" = "poprzedni" (w odniesieniu do jakiegoś przeszłego czasu)
- yondo, rzecz. "syn"
- yulma, rzecz. "puchar"