Orkowie

“	Cień, który ich wyhodował może tylko przedrzeźniać, ale nie stwarzać; wśród jego dzieł nie ma nic naprawdę nowego. Myślę, że orków także nie on powołał do życia, on tylko ich zatruł i zaprawił do nikczemności.	”
—Frodo do Sama w Modorze

Orkowie, gobliny
Grupa orków z Mordoru
Pochodzenie	Wyhodowani przez Morgotha prawdopodobnie z uprowadzonych elfów
Występowanie	Angband, kraje Morgotha, Góry Mgliste, Góry Szare, Mordor, Isengard
Pożywienie	Głównie mięso, zdarzały się przypadki kanibalizmu

Orkowie, gobliny (sin. orch [l.mn. yrch], czarna mowa uruk) – rasa plugawych istot humanoidalnych stanowiących główną siłę militarną wojsk walczących w służbie zła, dla Morgotha, Saurona, Czarnoksiężnika z Angmaru i Sarumana.

Historia

Pochodzenie

Pierwsi orkowie pojawili się w Śródziemiu w Dawnych Dniach, jeszcze przed zburzeniem Utumno. Ich pochodzenie jest kwestią sporną. Wg. przekazów mędrców z Tol Eressei orkowie wywodzą się z elfów pojmanych przez sługi Morgotha krótko po przebudzeniu, zanim ci spotkali Oromego. Torturowani, więzieni i upodleni zostali zniewoleni wolą Czarnego Władcy, tak że służyli mu ze strachu, nienawidząc go w głębi czarnych serc.

Lata Drzew

Po zniszczeniu Utumno orkowie żyli rozproszeni i nieliczni, węszyli po bezdrożach, oczekując powrotu Morgotha. Wtedy po raz pierwszy spotkali ich Sindarowie, poddani Thingola, którzy wzięli ich za znikczemniałych i zdziczałych Avarich i wypędzili ich ze swoich ziem.

Pierwsza Era

Po przybyciu noldorów do Śródziemia orkowie jako najliczniejsi wojownicy Morgotha walczyli przeciw Dzieciom Iluvatara we wszystkich bitwach o Beleriand i zasiedlali oraz plądrowali podbite przez Morgotha ziemie. Początkowo, np. w Dagor-nuin-Giliath łatwo ulegali potężnm wówczas Eldarom, ale z czasem rozmnażali się coraz bardziej i prowadzeni przez wodzów takich jak Sauron, Gothmog, czy Glaurung odnosili coraz większe zwycięstwa. Zamieszkiwali przede wszystkim Thangorodrim, a stopniowo zasiedlali podbijane przez Morgotha krainy na południu. Podczas Bitwy Gniewu orkowie stanowili wraz z innymi sługami Morgotha armię tak potężną, że nie mieścili się w całej równinie Anfauglith. W tej Bitwie wyginęli prawie doszczętnie, a pozostali rozproszyli się w strachu, pozbawieni kierującej nimi Woli ich Władcy.

Druga Era

W Drugiej Erze orkowie zaczęli się znowu rozmnażać pod wodzą nowego Władcy Ciemności, Saurona. Od ok. r 1000 TE zaczęli zasiedlać Mordor. Walczyli w Wojnie Saurona z Elfami (1693-1701 DE), a potem w Czarnych Latach, pod wodzą Saurona i Nazguli nękali ludy Śródziemia oraz porty numenorejczyków. Większość orków zginęła lub rozproszyła się pod koniec Drugiej Ery w wyniku wojny z armiami Ostatniego Przymierza i upadku Saurona (3434-3441DE).

Trzecia Era

Ponieważ Sauron wciąż żył, rozproszeni w Śródziemiu orkowie, przyzywani mocą Pierścienia nadal nękali wolne ludy, począwszy od zabicia Isildura na Polach Gladden w 2 TE. W 1300 Wódz Nazguli załozył Królestwo Angmaru, a pod jego władzą w Górach Mglistych zaczęli znów mnożyć się orkowie i inne złe stwory. Nawet po odejściu Czarnoksiężnika orkowie pozostają w Górach. Ok 2480, za sprawą miueszkającego w Dol Guldur Saurona orkowie zaczęli budować wiele tajnych przejść w Górach Mglistych, strzegąc dróg do Eriadoru. Zasiedlili także pozostającą pod wodzą Balroga Morię. Od 2740 TE zaczęli nekać Eriador. W latach 2793-2799 TE odbyła się wielka Wojna Krasnoludów z Orkami w wyniku której zostali oni zdziesiątkowani, a ich wódz, Azog, zginął. W międzyczasie orkowie coraz dotkliwiej nękali Rohan i Gondor, zabijając m. in. króla Wladę, oraz wypędzając mieszkańców Ithilien. W 2941 armie orków z Gór Mglistych pod wodzą Bolga poniosły klęskę w Bitwie Pięciu Armii. W tym samym czasie Sauron powrócił do Mordoru, gromadząc wokół siebie nowe zastepy orków. Pod koniec Trzeciej ery także Saruman zaczął hodować orków, a krzyzując ich m. in. z ludźmi stworzyl nową, silniejszą rasę Uruk-hai. Orkowie zostali pokonani wraz z Sauronem w wyniku Wojny o Pierścień. Ci, którzy przeżyli, rozpierzchli się w strachu, pozbawieni kierującej nimi Woli Saurona.

Czwarta Era

Chociaż osłabieni i nieliczni, orkowie przetrwali, podobnie jak zło na świecie. W Czwartej Erze, w czasie dobrobytu wśród młodych gondorczyków pojawił się nawet swoisty kult orków. W dalszej przyszłości byc może to właśnie lubujący się w produkcji oręża orkowie wynaleźli prototypy broni palnej.

Charakterystyka

Orkowie mieli wygląd humanoidalny, podobny do ludzi i elfów, z tą różnicą, że odznaczali się brzydotą oraz zdeformowanymi kształtami twarzy i ciała. Byli niżsi od ludzi, zgarbieni, pokraczni, krępi, barczyści, mieli krzywe nogi, płaskie nosy, skośne oczy i szerokie usta z krzywymi zębami. Odróżniali się między sobą wzrostem, tuszą, itp. Podobnie jak elfowie i ludzi dzielili się na wiele szczepów.

Gnieździli się najchętniej w skalnych jamach, które drążyli prawie tak uparcie jak krasnoludy, wyręczając się jednak niejednokrotnie jeńcami. Nie umieli się wspinać. Byli brudni i niedbali. Z chęcią wyrabiali przeróżne rodzaje broni i machiny. Najczęściej używali w bitwie szabli, toporów, krągłych tarcz i niewielkich łuków, do których strzały bywały nasączone trucizną. Ich ulubionym pożywieniem było mięso, niejednokrotnie podejrzanego pochodzenia. Znali też przynajmniej niektóre formy medycyny, jak maść na rany, a także produkowali trunek dodający energii.

Pozbawieni byli własnej woli. Walczyli w służbie Władców Ciemności ze strachu, chociaż nienawidzili swych panów w głębi czarnych serc. Nie znosili światła dziennego, które ich męczyło, dlatego poruszali się nocą, chyba, że Władca Ciemności nasłał ciemne chmury (jak w przypadku Bitwy na Polach Pellenoru). W ciemności poruszali się zwinnie i bardzo dobrze widzieli.

Plik:Władca Pierścieni - Mięso wraca do jadłospisu

Przykład tradycyjnej kłótni między dwoma szczepami orków - scena z filmu "Władca Pierścieni: Dwie wieże"

Ze względu na wielość szczepów mówili licznymi dialektami. Między sobą porozumiewali się głównie splugawionym Westronem, nieliczni posługiwali się Czarną Mową. Ich typowe okrzyki to :Ya-hei!", :Ya-harri-hoy!". Znane słowa z orkowej gwary to m. in. "tark" (gondorczyk) "snaga" (niewolnik), "ghash" (ogień) i "sharku" (staruszek).

Jeśli faktycznie pochodzili od elfów, rozmnażali się tak samo, jak Dzieci Iluvatara. Musiałyby więc istnieć także orkowe "kobiety", chociaż nie ma poświadczonych wzmianek o takowych.

Niektóre szczególne typy orków

Osobny artykuł: Boldogowie

Boldogowie

Silniejsze duchy "wszczepione" w ciała orków.

Uruk-hai

Osobny artykuł: Uruk-hai

Uruk-hai to ulepszony, elitarny rodzaj orków, wyhodowanych przez Sarumana w wyniku krzyżówek orków ludźmi. Byli wyżsi od przeciętnych orków, lepiej zbudowani i odporni na światło słoneczne. Mieli smagłą cerę, skośne oczy, uzywali krótkich mieczy i długich strzał z cisowego drzewa, a na hełmach nosili godło Sarumana.

Półorkowie

Osobny artykuł: Półorkowie

Saruman krzyżując orków z ludźmi wyhodował także półorków, przypominających ludzi o niektórych cechach orków, np. orkowych oczach.

Znani orkowie

Ponieważ orkowie stanowili raczej mięso armatnie, a ważne role powierzano raczej innym dowódcom, w przekazach zachowało się niewiele imion orków, poza nielicznymi, pochodzącymi z opowieści z Trzeciej Ery:

• Azog - dowódca orków z Gór Mglistych, zabójca Throra, zabity w 2799 TE w bitwie w Nanduhirionie przez Daina Żelazną Stopę.
• Bolg - syn i następca Azoga, dowódca armii orków z Góry Gundabad w Bitwie Pięciu Armii w 2941 TE, gdzie zginął zabty przez Beorna
• Golfimbul - dowódca armii orków z Góry Gram, podczas napaści na Eriador w 2747 TE zabity przez Bandobrasa Tuka w Północnej Ćwiartce Shire'u
• Gorbag - dowódca jednego z oddziałów z Minas Morgul w Wojnie o Pierścień, w 3019 TE zabiy przez swojego kamrata Szagrata w wyniku kłótni o kolczugę Froda
• Gothmog (?) - porucznik wojsk Mordoru w Bitwie na Polach Pellenoru w zastepstwie Czarnoksiężnika z Angmaru. Nie wiadomo czy był orkiem.

• Grishnákh - dowódca oddziału orków z Barad-dur, wysłanego za Anduinę, do oddziału Ugluka, aby odebrać hobbitom Pierścień, zabity przez jeźdźca Rohanu w 3019 TE.
• Lugdusz - członek oddzału Ugluka, prawdopodobnie zastępca dowódcy, zginął w Bitwie pod Fangornem w 3019 TE
• Mauhur - ork, prawdopodobnie Uruk-hai z Isengardu, dowódca oddziału wysłanego na pomoc oddziałowi Ugluka, zginął w Bitwie pod Fangornem w 3019 TE.

• Muzgash - ork z Cirith Ungol, zginął w trakcie sprzeczki o kolczugę Froda w Cirith Ungol w 3019 TE

• Radbug - ork z Cirith Ungol, podwładny Szagrata, zabity przez swojego dowódcę za próbę dezercji

• Shagrat - komendant wieży strzegącej przełęczy Cirith Ungol. W 3019 zaniósł do Barad-dur odebrane Frodowi kolczuge, miecz i płaszcz
• Snaga - wiadowca w oddziale Ugluka, zginął w Bitwie pod Fangornem w 3019 TE
• Snaga (Cirith Ungol) - podwładny Szagrata, torturował Froda, zaatakowany przez Sama spadł z drabiny i zginął w Wieży Cirith Ungol w 3019 TE
• Uglúk - dowódca oddziału Uruk-Hai z Isengardu, wysłanego przez Sarumana w celu pojmania niziołków, zabity przez Eomera w Bitwie pod Fangornem w 3019 TE
• Uftak - ork z Mordoru, złapany w sieć i pozarty przez Szelobę
• Wielki Goblin - władca orków z Miasta Goblinów pod Wysoką Przełęczą, zabity przez Gandalfa Glamdringiem w 2941 TE.

Etymologia

Słowo ork pisane jest w sindarinie orch [l.mn. yrch], pochodzi z prymitywnego elfickiego ruku oznaczającego straszydło. Z tego źródła wywodzi się też określenie czarnej mowie uruk. Druedainowie określali ich słowem gorgûn (prawdopodobnie liczba mnoga). Wszystkie inne języki używały jakiś form pokrewnych.

Inne nazwy

Orków określano też opisowo. Sindarowie mówili na nich Glamhoth, co oznaczało "banda jazgocząca w bełkotliwym języku". Entowie nazywali ich złoocy-czarnoręcy-krzywonodzy-kamiennosercy-pazuropalcy-ohydnobrzuchaci-krwiospragnieni.

Adaptacje

"Władca Pierścieni" filmowa trylogia

W filmie wyróżniono różne odmiany orków, jak: gobliny z Morii orkowie z Mordoru, z Isengardu, Uruk-hai. W filmie orkowie rodzą się z ziemi. Gobliny z Morii potrafią się tam też w odróżnieniu od książkowego oryginału świetnie wspinać.

"Hobbit" filmowa trylogia

W filmach z cyklu "Hobbit" pozwolono sobie na liczne odstępstwa odnośnie postaci orków. Mieszkańcy podziemi pod wysoka przełęczą ukazani zostali jako odrębna rasa, gobliny. Ich wygląd dobrze oddaje cechy orków, poza prymitywnym uzbrojeniem. W przeciwieństwie do nich inni orkowie ukazani zostali wielokrotnie jako wyprostowani, muskularni i wyżsi oraz slniejsi od ludzi, co kłóci się z książkową wizją orków.