Fëanor (właściwie Curufinwë) – elf, najstarszy syn Finwëgo, należący do szczepu Ñoldorów, twórca Silmarilów, Najwyższy Król Ñoldorów. Kluczowa postać Quenty Silmarillion.
Biografia[]
Młodość[]
Urodził się w Erze Drzew w Amanie, w Tirionie. Był najstarszym z synów Finwëgo. Jego matką była Míriel, która zaraz po jego urodzeniu skonała w ogrodach Lórien.
Już jako niemowlę osierocone przez matkę był niezwykłym elfem: wyjątkowo dobrze się rozwijał, był niezwykle piękny, wysoki, miał czarne włosy. Był władczy, uparty, we wszystkich dążeniach okazywał zapał i stałość, niezwykle przenikliwy i zręczny. Jeszcze jako młodzieniec, udoskonalając pismo sarati Rúmila, stworzył tengwar. Największe zdolności objawiły się w jego sztuce kuźniczej i zdobniczej. Był twórcą lamp fëanorskich.[1]
Fëanor ożenił się z Nerdanelą, córką kowala Mahtana, od którego nauczył się wiele z dziedziny obróbki kruszców i kamieni. Urodziła mu siedmiu synów: Maedhrosa, Maglora, Celegorma, Caranthira, Curufina, Amroda i Amrasa. Wtedy to także jego ojciec poślubił Indis, która urodziła mu Fingolfina i Finarfina. Fëanor nie polubił jednak przybranej rodziny. Trzymał się od nich z daleka, udoskonalając swoje rzemiosło i wiedzę [1].
Silmarile[]
Szukając pomysłu na utrwalenie na wieczność chwały Valinoru, postanowił stworzyć Silmarile, najwspanialsze ze swoich dzieł. Użył do tego wszystkich swych umiejętności i całej mocy[2].
Niektórzy powiadają, że to włosy jego bratanicy, Galadrieli, o których mówiono, że został w nich uwięziony blask Dwóch Drzew, podsunęły mu pomysł stworzenia tych klejnotów. Fëanor prosił ją nawet trzy razy o kosmyk włosów, jednak za każdym razem Galadriela odmawiała. Było to przyczyną ich późniejszej niechęci do siebie[3].
Melkorowi udało się go jednak omotać, mówiąc o rozległych krainach Śródziemia przeznaczonych przez Valarów dla, jak mówił, słabej rasy ludzkiej. Fëanor był pierwszym elfem, który się o niej dowiedział. Melkor rozbudził tym samym w sercu elfa żądzę wolności i rozległych królestw. Chciał w ten sposób zdobyć Silmarile, jak do tej pory nieuchwytne dla niego. Wprawdzie Fëanor na wielkie uroczystości stroił czoło tymi klejnotami, lecz zazwyczaj trzymał je ściśle strzeżone w Tirionie.
Wtedy to też między Fëanorem a Fingolfinem, poważnymi książętami Ñoldorów, zrodziła się zazdrość o prawa, majątek i uwagę ich ojca, Finwëgo. Melkor wykorzystał okazję, puszczając w obieg plotkę, która dotarła do uszu Fëanora. Mówiła ona o planowanym spisku Fingolfina, który zamierzał ponoć przejąć dla siebie całą władzę. Działo się to podobno za przyzwoleniem Valarów, którym nie podobało się, iż Silmarile znajdują się w Tirionie, zamiast być oddane pod ich pieczę. Rozgniewany Fëanor urządził tajemną kuźnię, tworząc tam broń i zbroje.[2]
Gdy Fëanor pierwszy otwarcie wystąpił przeciw Valarom, publicznie oskarżając Fingolfina o próby przejęcia jego pierwszeństwa przed ich ojcem, uznali go za głównego wichrzyciela.[2]
Valarowie skazali więc go na dwunastoletnie wygnanie z Tirionu, uświadamiając sobie jednocześnie uczynki Melkora. Fëanor zbudował w górach Formenos zamek i skarbiec, w którym przechowywane były kosztowności i broń, a Silmarile zamknął w komnacie z żelaza. Tam też się przeniósł król Finwë, zostawiając Fingolfinowi władzę nad Ñoldorami w Tirionie[2].
Exodus do Śródziemia[]
Pewnego dnia Melkor zjawił się w Formenos, próbując na nowo rozbudzić w Fëanorze buntownicze myśli i proponując pomoc w ucieczce do Krain Zewnętrznych. Powiedział mu także o domniemanym niebezpieczeństwie, jakie wisi nad Silmarilami. Fëanor zrozumiał, że Melkor pożąda klejnotów. Wtedy to przeklął Melkora, rozkazując mu odejść natychmiast, a ten upokorzony uciekł (jak wszyscy myśleli) z Valinoru[2].
W późniejszym czasie w Amanie miało odbyć się święto, więc Valarowie rozkazali Fëanorowi przyjść na uroczystości. Elf przybył, lecz bez Silmarili. Spotkał się przed tronem Manwëgo z Fingolfinem i książęta pojednali się, przynajmniej w słowach. Wtedy to Drzewa Valinoru zostały zniszczone przez Melkora. Zrozpaczeni Valarowie poprosili więc Fëanora o zniszczenie Silmarili, żeby uzyskać światło niezbędne do odzyskania światła, jednak ten odmówił. Wysłannicy powiedzieli wkrótce, że Morgoth rozbił także skarbiec Fëanora i zabrał wszystkie klejnoty nagromadzone w Formenos, włącznie z Silmarilami, zabijając jednocześnie Finwëgo.
Jednak Fëanor bardziej cierpiał po stracie Finwëgo niż Simarili i długo rozpaczał w ciemnościach, bowiem żaden syn na świecie nie czcił bardziej niż on swego rodzica.
Po pewnym czasie Fëanor zjawił się w Tirionie, wbrew woli Valarów, którzy nałożyli na niego wyrok banicji. Przybyło wielu Ñoldorów, ciekawych, co im powie Fëanor. Tej nocy wygłosił mowę, której słuchacze nigdy nie zapomnieli.
Potem Fëanor złożył wraz ze wszystkimi synami Przysięgę ścigania w formie zemsty i nienawiści aż do końca świata Valara, demona, elfa czy też człowieka z nienarodzonego jeszcze ludzkiego plemienia, każdą istotę dużą czy małą, dobrą czy złą, jakiekolwiek stworzenie, które zjawi się odtąd aż po kres czasu, jeśli spróbuje przywłaszczyć sobie, zagarnąć lub przetrzymywać Silmarile, należne z prawa Fëanorowi i jego rodowi. Na świadka przywołał Manwëgo i Vardę.
W końcu elfowi udało się przeciągnąć większość słuchaczy na swoją stronę. Wyprawa składająca się z lojalnych Fëanorowi pobratymców, wędrujących na przedzie, i mniej chętnego, ociągającego się hufca Fingolfina, szła na północ. Ochłonąwszy jednak z pierwszego uniesienia, Fëanor zastanowił się i zrozumiał, że wielka gromada nie zdoła pokonać niezliczonych mil drogi na północ i przeprawić się za morze bez statków; budowa floty zajęłaby za dużo czasu, nawet gdyby Ñoldorowie mieli w swoich szeregach wprawnych szkutników. Postanowił więc przeciągnąć na swoją stronę słynących ze swych statków Telerich. Jednak w Alqualondë nie udało mu się to, gdyż tamtejszy lud był mocniej związany i bardziej lojalny wobec Valarów.
Fëanor po odmowie długo się zastanawiał, pogrążony w czarnych myślach. Postanowił w końcu jednak, że bez względu na koszty zajmą statki Telerich. Ci jednak stawili silny opór. Tak rozpoczęło się Bratobójstwo w Alqualondë. Spóźniony hufiec Fingolfina, widząc nadchodzącą klęskę swych rodaków, postanowił pomóc, co zrobił skutecznie.
Ñoldorowie opanowali więc statki i wyruszyli. Morze jednak wzburzyło się przeciw zabójcom, rozpętując sztorm, który zabił wielu z nich.
W czasie wędrówki herold Manwëgo (prawdopodobnie sam Námo) ogłosił im, że Ród Fëanora, tak samo jak wszyscy ich poplecznicy, zostaje przeklęty przez Valarów i nigdy nie zdobędą Silmarili. Wtedy to wielu spośród nich wróciło do Amanu, gdzie uzyskali przebaczenie. Po długiej i męczącej podroży pozostali dotarli do Helcaraxë, gdzie bezpiecznie statkami mogła przeprawić się tylko część Ñoldorów. Fëanor i jego synowie postanowili zawładnąć całą flotyllą i wymknąć się cichcem; od dnia bitwy w Alqualondë zatrzymali władzę nad statkami, a ich załogi składały się wyłącznie z elfów oddanych bez zastrzeżeń Fëanorowi i tych, którzy brali bezpośredni udział w bitwie z Telerimi. Udało im się to bez przeszkód, zostawili jednak hufiec Fingolfina, który poniósł olbrzymie straty podczas samotnej przeprawy przez Helcaraxë, a sam odpłynął ze swoimi synami statkami Telerich w stronę Śródziemia. Fëanor wylądował przy ujściu fiordu zwanego Drengist, wrzynającego się głęboko w krainę Dor-lómin[4]. Tam w Losgar spalił łabędzie łodzie z Alqualondë, spowodowało to wielką ognistą łunę, którą zauważył Fingolfin.
Fëanor wraz z innymi elfami ze szczepu Ñoldorów osiedlił się w Beleriandzie, gdzie w czasie pierwszego obozowiska niespodziewanie zaatakował ich Morgoth (szczegóły w Dagor-nuin-Giliath). Zwyciężyli jednak elfowie, lecz był to dopiero początek wojen o Beleriand[5].
Śmierć[]
Fëanor zginął na granicy Dor Daedeloth (kraju otaczającego siedzibę Morgotha), podczas bitwy Dagor-nuin-Giliath, w której szturmując Angband, bohatersko walczył z paroma balrogami na raz, chcąc wreszcie walczyć z samym Morgothem. Podczas walki został zraniony śmiertelnie przez Gothmoga, wodza balrogów. Stało się to w pierwszych dniach Pierwszej Ery[5].
“ | Nie miał wszakże pogrzebu ani grobowca, bo ognisty duch opuszczając ciało spalił je na popiół (...) | ” |
—Fëanor, Silmarillion |
Etymologia[]
Imię Fëanora oznacza w quenyi duch ognisty – Fëa-nor.
Inne wersje Legendarium[]
Księga Zaginionych Opowieści[]
Postać Fëanora pojawia się po raz pierwszy w Księdze Zaginionych Opowieści, w której Fëanor, jeden z Noldolich, zbiera perły i inne klejnoty, a następnie przechowuje w nich światło drzew Laurelinu i Silpionu, tworząc trzy Silmarile: klejnoty, które świecą własnym światłem i pięknem przewyższają wszystkie inne klejnoty. Kiedy Melko zaczyna siać niezadowolenie wśród Noldolich, Fëanor, Inwë i Ellu Melemno radzą Nólemë, aby poinformowała Manwëgo o poczynaniach Melka. Jednak Melko rozmawia również z Manwëm, mówiąc mu, że Noldolimowie buntują się przeciwko Valarom, a gdy przybywa poselstwo Nólemë, Manwë gani obie strony, po czym odsyła Melko z powrotem do Mandosa, a także rozkazuje Noldolim opuścić ich domy na Kôrze i zamieszkać gdzie indziej, aby ich niezadowolenie nie rozprzestrzeniło się na inne plemiona elfów.[6]
Noldolimowie przenoszą się do doliny Sirnúmen i pozostają tam przez jakiś czas, aż do czasu wielkiego święta w Valmarze, na którą udają się wraz z resztą Eldarów. Podczas święta Melko i jego słudzy udają się do opustoszałego domu Noldolich i zabijają strażników, których tam zostawili, w tym ojca Fëanora, Bruithwira. Plądrują tam skarbiec, zabierając najwspanialsze klejnoty, w tym Silmarile. Po tej tragedii Noldolimowie są zrozpaczeni, a Manwë udziela im pozwolenia na powrót do domu w Kôr. Jednak niektórzy, w tym Fëanor, decydują się pozostać w Sirnúmen. Tam Fëanor rozmyśla, usiłując i nie mogąc odtworzyć Silmarilów, siedząc przy grobie ojca, a jego niezadowolenie rośnie, aż w końcu udaje się do Kôr, przemawia przeciwko Valarom i namawia Noldoli do opuszczenia Valinoru.[6] Niedługo potem, po zniszczeniu Dwóch Drzew przez Melka i Ungwe, Fëanor przekonuje swój lud, by się uzbroili, poszli za nim i opuścili Valinor.[7]
Istnieją kluczowe różnice w tej części opowieści w porównaniu z późniejszymi wersjami, ale są też podobieństwa. Po pierwsze, Bruithwir, a nie Finwë Nólemë, jest ojcem Fëanora w Zaginionych Opowieściach. Jednak element bliskiego krewnego Fëanora zabitego przez Melka w jego domu na wygnaniu pozostaje. Fëanor nadal jest twórcą Silmarilów i rozgniewany ich stratą oraz stratą ojca, nadal jednoczy swój lud, by uciekli z Valinoru, używając tej samej retoryki, co w późniejszych wersjach.[8]
W następnej części opowieści Fëanor prowadzi Noldolich na wygnanie z Valinoru. Opisuje się go również jako inicjatora Bratobójstwa w Kópas Alqalunten w celu kradzieży statków Solosimpi. Noldolimowie ponieśli wiele strat podczas przeprawy przez Helkaraksë, a wielu z goryczą obwiniało Fëanora za ich niedolę. Jednak w końcu udało im się przedostać do Śródziemia.[7] Synowie Fëanora są po raz pierwszy wspomniani później w opowieści, jako ci, którzy ukryli zapas kryształów w Sirnúmen, które później zostały wykorzystane przez Aulëgo do zbudowania Statku Księżyca po odejściu Noldolich.[9]
Według wcześniejszych zarysów w Zaginionych Opowieściach, Noldolimowie rozprzestrzenili się po krainie Hisilómë. Różne zarysy z tego okresu przedstawiają różne losy Fëanora: w jednym z nich ginie w wodach Asgonu, wypływając na Kamienną Wyspę w poszukiwaniu swoich klejnotów. W innym, to Nólemë umiera w Asgon, a Fëanor, a nie jego syn (jak w późniejszych wersjach i innym zarysie), prowadzi armię przeciwko Melko, zostaje schwytany i torturowany. W późniejszych zarysach Noldolimowie docierają również do Hisilómë, a Fëanor tonie w wodach Mithrim. W tej wersji, Maidros, syn Fëanora, jest tym, który prowadzi armię przeciwko Melko i zostaje schwytany.[10] Choć sposób, w jaki Fëanor umiera tutaj, różni się od tego opisanego w opublikowanym Silmarillionie, to jednak jest jego odbiciem, gdyż umiera on wkrótce po wyprowadzeniu Noldolich ze Śródziemia, pozostawiając przy życiu swoich synów oraz swój lud.
Galeria[]
Przypisy
- ↑ 1,0 1,1 J.R.R. Tolkien, Christopher Tolkien (red.), Silmarillion, Quenta Silmarillion, Fëanor i uwolnienie Melkora z oków
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 J.R.R. Tolkien, Christopher Tolkien (red.), Silmarillion, Quenta Silmarillion, Silmarile i niepokoje wśród Noldorów
- ↑ J.R.R. Tolkien, Christopher Tolkien (red.), Niedokończone opowieści, „Historia Galadrieli i Celebrona, i Amrotha, władcy Lórien”
- ↑ J.R.R. Tolkien, Christopher Tolkien (red.), Silmarillion, Quenta Silmarillion, Ucieczka Noldorów
- ↑ 5,0 5,1 J.R.R. Tolkien, Christopher Tolkien (red.), Silmarillion, Quenta Silmarillion, Powrót Noldorów
- ↑ 6,0 6,1 J.R.R. Tolkien, Christopher Tolkien (red.), Księga Zaginionych Opowieści Część Pierwsza, VI. Kradzież klejnotów przez Melka i mrok nad Valinorem
- ↑ 7,0 7,1 J.R.R. Tolkien, Christopher Tolkien (red.), Księga Zaginionych Opowieści Część Pierwsza, VII. Ucieczka Noldolich
- ↑ J.R.R. Tolkien, Christopher Tolkien (red.), Księga Zaginionych Opowieści Część Pierwsza, VI. Kradzież klejnotów przez Melka i mrok nad Valinorem, Komentarze
- ↑ J.R.R. Tolkien, Christopher Tolkien (red.), Księga Zaginionych Opowieści Część Pierwsza, VIII. Opowieść o Słońcu i Księżycu
- ↑ J.R.R. Tolkien, Christopher Tolkien (red.), Księga Zaginionych Opowieści Część Pierwsza, X. Opowieść Gilfanona: gorzki los Noldolich i nadejście człowieka