Eru (qya. Jedyny) zwany także Ilúvatarem (qya. Ojciec Wszechrzeczy; wymowa qya.: [ˈɛru iˈluːvatar] ) – Bóg, Stwórca Ardy. Jedyny, Ten który jest sam[1], Bez równego sobie. Postać transcendentna Ardy. Bezpośredni stwórca postaci i ras takich jak Valarowie, Majarowie, Eldarowie, Edainowie czy Entowie. Inicjator istnienia i działania we wszechświecie.
Historia[]
Eru jest twórcą i władcą całego wszechświata, w tym Ardy. Powołał ją do istnienia słowami:
| “ | Eä! Niech się stanie! | ” |
Eru zapoczątkował istnienie świata Pieśnią Ainurów, składającą się z trzech tematów[2].
Elfowie i ludzie byli stworzeni przez Eru osobiście, dlatego nazywani byli Dziećmi Ilúvatara. Na prośbę Aulëgo dał fëa krasnoludom, a na prośbę Yavanny stworzył także entów, aby chronić drzewa przed krasnoludami i Dziećmi Ilúvatara.
Eru był głosem kierującym ludzi, zanim pierwszy z nich umarł. Słyszany coraz rzadziej przerodził się w pamięć i nadzieję[3]. Według tej nadziei (Amdir) zstąpi kiedyś na Ardę i uzdrowi wszystkich, którzy ulegli skażeniu od samego początku aż do końca[4].
Kolejny raz Eru interweniował na prośbę Valarów w 3319 roku Drugiej Ery, pogrążając flotę Ar-Pharazôna, zmieniając kształt Ardy i ukrywając Aman.
Eru przyczyniał się do niektórych przypadków, takich jak znalezienie Jedynego Pierścienia przez Bilbo Bagginsa. Przywrócił do życia Gandalfa po tym jak zginął w Morii (nie mogli tego dokonać Ainurowie). Prawdopodobnie Eru interweniował również wówczas, gdy Gollum wpadł do ognia Góry Przeznaczenia wraz z Pierścieniem.
Wiara w Eru[]
Eru był Stwórcą wszystkiego, jednak na tyle odległym, że choć wszystko wywodziło się od niego, rzadko go osobiście wzywano, szanując Jego świętość. Mimo to pojawiał się w niektórych miejscach. Manwë i Varda na cześć Eru, po zebraniu pierwszych plonów różnych roślin, urządzali na Taniquetilu Wielki Festyn[5]. Númenorejczycy kultywowali tradycję wznoszenia do Eru modlitw na Meneltarmie[6]. Fëanor wzywał Eru w swojej Przysiędze[7]. Elendil zawarł wezwanie do Eru w przysiędze Ostatniego Sojuszu elfów i ludzi. Ponownie wzywany był przez Ciriona jako "Ten, który jest ponad wszystkimi tronami"[8].
Eru a świat dzisiejszy[]
Eru znany ze świata Ardy był z pewnością zwany i postrzegany inaczej przez wiele er i przez różne rasy, zgodnie z ich możliwościami, językami i rozwojem mentalnym. W obecnym świecie znany jest jako Absolut. Nie oznacza to jednak, że wszelkie inne boskie osoby z różnych religii mówią o tym samym Bogu, w szczególności nie należy mylić koncepcji politeistycznych z Ainurami, gdyż taka kosmologia zaprzecza podstawowym przymiotom Jedynego Stwórcy, który w zamyśle swoim widzi ludzi jako ukochane dzieci, subkreatorów, współkreatorów, poznających i dzielących się jego miłością jako największym darem.
J.R.R. Tolkien, jakkolwiek odcinający się od wszelkich alegorii, wielokrotnie podkreślał zbieżność chrześcijańskiego punktu postrzegania Boga z faktyczną rolą Eru w świecie Śródziemia, zaznaczał przy tym jednak możliwość różnic w interpretacji wynikających z legend, podań i zwyczajów, i to zarówno w świecie Ardy, jak i w świecie współczesnym.
Etymologia[]
Eru znaczy "Jedyny" lub "Samotny", a przydomek Ilúvatar znazy "Ojciec Wszystkiego" w języku quenya. Czasem imię Ilúvatar jest stosowane samodzielnie.
Przypisy
- ↑ J.R.R. Tolkien, Christopher Tolkien (red.), Niedokończone opowieści, „Spis imion i nazw własnych”
- ↑ J.R.R. Tolkien, Christopher Tolkien (red.), Silmarillion, Ainulindalë
- ↑ Historia Śródziemia, "Morgoth's Ring", Opowieść Adaneli
- ↑ Historia Śródziemia, "Morgoth's Ring", Athrabeth Finrod Ah Andreth
- ↑ J.R.R. Tolkien, Christopher Tolkien (red.), Silmarillion, Quenta Silmarillion, Mrok nad Valinorem
- ↑ J.R.R. Tolkien, Christopher Tolkien (red.), Niedokończone opowieści, „Opis wyspy Númenor”
- ↑ J.R.R. Tolkien, Christopher Tolkien (red.), Silmarillion, Quenta Silmarillion, Ucieczka Noldorów
- ↑ J.R.R. Tolkien, Christopher Tolkien (red.), Niedokończone opowieści, „Cirion i Eorl. Przyjaźń Gondoru z Rohanem”